طراحی آموزشی
طراحی از جمله مهارتهایی است که با ممارست زیاد و بهره گیری از اندیشه ها ، نظریه ها و فنون مربوط به آن به دست می آید . در این بخش ، مراحل اساسی طراحی آموزشی شرح داده می شود .
۱.تعیین هدف کلی به نوشته طبری اولین اقدام معلم به هنگام طراحی آموزشی ، تعیین هدف یا هدفهای تدریس می باشد ، ضروریترین منبع برای تعیین هدفها ، کتاب های درسی هستند . چنانچه در آغاز هر مطلب مندرج در کتاب درسی ، مقصود اصلی گنجانیده می گردید در این صورت معلمان مجبور نبودند که هدف کلی درس خود را مشخص سازند . اما آنچه در بسیاری از کتابهای درسی دیده می شود صرفأ عنوان مطلب می باشد . گرچه عنوان مطلب تا حدودی زمینه بحث را روش می سازد اما هدف را به وضوح بیان نمی کند . حتی در بعضی از کتب درسی که هدف های کلی مشخص شده اند به دور از ابهام نیستند . از این رو ، وظیفه معلم آن است که با توجه به نوشته های هر مطلب مقصود اصلی آن را دریافته و در یک یا چند جمله برای دانش آموزان توصیف نماید . این جملات یا عبارات که نقصود از آموختن مطال را بیان می کنند ، هدفهای آموزشی نامیده می شوند . هدفهای آموزشی در این مرحله ، از آنجا که انتظارات معلم را از دانش آموزان به طور کلی عنوان می سازند ، هدف های کلی به شمار می آیند .
طراحی و تحلیل موارد آموزشی و کتب درسی
۳.تبدیل هدفهای جزئی به هدفهای رفتاری . وقتی که تحلیل آموزشی انجام می پذیرد ، هدفهای جزئی تعیین می گردند . برای اینکه هدف ها به معلم کمک کنند تا از طرفی ، هم مواد آموزشی مناسب تهیه گردد و هم دانش آموزان کلاس را در رابطه با فعالیتهایی که قرار است انجام دهند ، راهنمایی کند، ضروری است که آنها را به صورت رفتاری در آورد . به علاوه ، ضرورت دارد شرایطی را که تحت آن ،رفتارهایی خاص می باید شکل بگیرد ، مشخص ساخته و سپس به قصد پی بردن به میزان حصول به اهداف ، آنها را ارزشیابی نماید . برای این منظور معلم می باید معیار یا سطح مطلوب و معینی را برای دستیابی به هدفهای خود در نظر گیرد ، تا چنانچه دانش آموز به آن معیار رسید ، بتواند به آن نمره قبولی بدهد .
به اعتقاد صاحبنظران و دست اندکاران مسائل آموزشی ، ارزش و اهمیت تدارک هدفهای رفتاری در تدریس عبارت اند از :
الف) انتظاراتی را که از دانش آموزان می روند به روشنی و وضوح بیان می کند .
بدین سبب بر اساس آنها می توان مطالب آموزشی مناسبی را برای درس انتخاب کرد .
ب) برای تهیه آزمونها و همچنین سنجش رشته تحصیلی دانش آموزان ، راهنمای بسیار خوبی به شمار می آید .
تعیین رفتارها و متد موثر در طراحی آموزشی
- تعیین رفتار ورودی (ارزشیابی تشخیصی ) . رفتار ورودی مهارتها و تواناییهایی هستند که دانش آموزان کلاس باید قبل از شروع درس از خود نشان دهند تا در نتیجه آن بتوانند با موفقیت به هدفهای رفتاری جزئی و نهایتأ کلی نایل آیند .اگر معلم از حدود دانش و مهارتهای دانش آموزان خود آگاه نباشند امکان دارد دشواری مطالب آموزشی را بدون توجه به تواناییها و قابلیتهای دانش آموزان انتخاب کند . در نتیجه چنانچه مطالب آموزشی برای آنان مشکل باشد نه تنها یادگیری مطلوب صورت نمی پذیرد ، بلکه موجب می گردد که دانش آموزان دلسرد و ناامید گردند. در حالی که ، اگر مطالب آموزشی جدید مبتنی بر دانسته های قبلی دانش آموزان باشد به میزان توجه آنان به درس افزوده شده و باعث می شود تلاشی را که برای پرورش توانایی های جدید به کار گرفته می شود ، به هدر نرود .
۵.انتخاب محتوا ، روشها و رسانه ها . در این مرحله ، معلم با توجه به هدفهای رفتاری ، به تعیین محتوای درس خود اقدام می کند . محتوا اصول و مفاهیمی را شامل می گردد که به دانش آموزان ارائه می شود تا به مدد آنها هدفهای آموزشی تحقق یابند .